• Genocid.ba
>
• Sarajevo
>
• priče
>
• MARKALE, 28. AVGUST 1995.: Posljednji veliki zločin Karadžićevih Srba u opkoljenom Sarajevu

Sa srpskih položaja, na ulaz u Gradsku tržnicu u sarajevskoj ulici Mula-Mustafe Bašeskije, pala je granata od koje su smrtno stradale 43 osobe.

Centralna gradska pijaca, za vrijeme opsade, predstavljala je jednu od rijetkih lokacija gdje je moguće nabaviti hranu. Tako su i tog 28. avgusta 1995. Markale bile mjesto koje je mnogima značilo opstanak. U 11 sati začulo se pet snažnih detonacija, a Markale su doživjele gorku sudbinu.

Gelerima minobacačke granate od 120 milimetara proizvedene u tvornici “Krušik“ u Valjevu 1993. godine, ispaljene iz pravca Trebevića, koja je eksplodirala u blizini sjevernog ulaza u Gradsku tržnicu ubijene su 43 osobe, povrijeđeno njih 84. Istu oznaku imale su još četiri granate koje su tog dana eksplodirale u blizini Markala.

Tih avgustovskih dana Markale su još viđale rane od stravičnog masakra koji se desio u februaru 1994. Prvi masakr na ovoj sarajevskoj pijaci dogodio se 5. februara 1994. godine između 12.10 i 12.20 sati. Minobacački projektil kalibra 120 milimetara ispaljen sa položaja Vojske Republike Srpske na području sela Mrkovići, pao je na prepunu gradsku pijacu. Tag februarskog dana je ubijeno 68, a ranjena 144 građanina Sarajeva.

Masakr krajem avgusta kod Gradske tržnice bio je posljednji veliki zločin Srba Radovana Karadžića u opkoljenom Sarajevu. Uslijedila je prva vojna intervencija NATO-a „Deliberate force“ (Namjerna sila). Vojno-političko rukovodstvo Srba prisiljeno je tada bilo na deblokadu Sarajeva i povlačenje artiljerije s položaja oko glavnog grada BiH.

Istraga masakra pod vodstvom Ujedinjenih Naroda vođena je u tajnosti, što je izazvalo spekulacije u medijima o nemogućnosti utvrđivanja lokacije sa koje su granate ispaljene. Ovu spekulaciju su po ustaljenom šablonu podržale srpske vlasti koje su, kao što su uradile i nakon masakra 1994. godine, demantirale svu odgovornost i optužile vladu Republike Bosne i Hercegovine za bombardovanje vlastitog stanovništva s ciljem izazivanja međunarodnog revolta i moguće intervencije.

U stvari, kao što se i saznalo kroz izvještaj za Generalnu skupštinu Ujedinjenih Naroda 1999. godine, UNPROFOR je smatrao da su dokazi bili dosta jasni. Tajni izvještaj nedugo nakon događaja je utvrdio da je svih pet rundi granata ispalila Vojska Republike Srpske.Čim su tehnički i vremenski uvjeti dopustili, a sigurnost UN radnika koji su tada prolazili kroz srpsku teritoriju bila osigurana, započeta je Operacija Namjerna Sila.

David Harland, bivši šef civilog sektora UN-a u BiH, priznao je na suđenju generalu Dragomiru Miloševiću odgovornost za nastanak mita o tome da UNPROFOR nije utvrdio ko je ispalio minobacačke granate koje su dovele do masakra poznatog kao "Markale 2". Harland je rekao da je taj mit, koji se održava već više od deset godina, nastao zbog "neutralne izjave" tadašnjeg komandanta UNPROFOR-a, generala Ruperta Smitha.

On je na dan "Markala 2" izjavio da "nije jasno ko je ispalio granate, mada je već imao tehnički izveštaj obavještajnog odjeljenja UNPROFOR da je izvan razumne sumnje utvrđeno da su one ispaljene sa položaja VRS u Lukavici."

Harlandova odgovornost je u tome što je upravo on savjetovao generala Smita da istupi sa "neutralnom izjavom, kako ne bi alarmirao Srbe koji bi, da je odmah upro prstom u njih, znali da predstoje vazdušni udari NATO-a na njihove pozicije.", što bi ugrozilo bezbjednost snaga UN-a koje su se u tom trenutku nalazile na teritoriju pod kontrolom VRS-a ili na položajima koji bi mogli da budu izloženi odmazdi srpskih snaga.

Za zločine počinjene u Sarajevu, koji obuhvataju i granatiranje Markala, na doživotnu zatvorsku kaznu osuđen je Stanislav Galić, komandant Sarajevsko-romanijskog korpusa Vojske Republike Srpske (VRS).

U presudi Galiću iz novembra 2006. godine navedeno je: “Taj incident predstavlja primjer granatiranja gdje su civili namjerno ciljani.” Za granatiranje, terorisanje i snajperisanje građana Sarajeva, nepravosnažnom presudom izrečenom u Haagu, na 40 godina zatvora osuđen je Radovan Karadžić, bivši predsjednik Republike Srpske (RS).

U Haškom tribunalu u toku je suđenje Ratku Mladiću, bivšem komandantu VRS-a.

Tog tragičnog dana, od minobacačke granate ispaljene iz pravca Trebevića, ubijeni su: Omer Ajanović, Hidajet Alić, Salko Alić, Zeno Bašević, Husein Baktašević, Sevda Brkan-Kruščica, Vera Brutus-Đukić, Halida Cepić, Paša Crnčalo, Mejra Cocalić, Razija Čolić, Esad Čoranbegić, Dario Dlouhi, Salko Duraković, Alija Dževlan, Najla Fazlić, Rijad Garbo, Ibrahim Hajvaz, Meho Herceglija, Jasmina Hodžić, Hajrudin Hozo, Jusuf Hašimbegović, Adnan Ibrahimagić, Ilija Karanović, Mesudija Kerović, Vehid Komar, Muhamed Kukić, Mirsad Kovačević, Hašim Kurtović, Ismet Klarić, Masija Lončar, Osman Mahmutović, Senad Muratović, Goran Poturković, Blaženka Smoljan, Hamid Smajlhodžić, Hajro Šatrović, Samir Topuzović, Hamza Tunović, Ajdin Vukotić, Sabaheta Vukotić, Meho Zećo i Narima Žiga.