Sarajevo

U Sarajevu tokom 1992-1996. godine, za vrijeme opsade, dogodili su se strašni zločini protiv ljudi i međunarodnog prava.

Civili su bili žrtve koordiniranih napada, uključujući granatiranje i pucanje snajperima na civilno stanovništvo i objekte. Ovi napadi su bili namjerni, dugotrajni i sistematski.

Bježanje od snajpera Dugo planirani i pripremani napad u cilju zauzimanja grada Sarajeva otpočinje 4. aprila 1992. godine, postavljanjem drugih masovnih srpskih barikada na prilazima gradu i blokadom saobraćaja u gradskim dijelovima grada.

Po već razrađenom i provjerenom scenariju sa martovskih barikada, naoružani i maskirani pripadnici SDS-a, pod neposrednim rukovodstvom oficira JNA, postavljaju srpske barikade po gradu sa ciljem izazivanja sukoba, paralisanja funkcionisanja legalnih organa vlasti.

Kao odgovor na postavljene barikade, samoorganizovane grupe građana Sarajeva postavljaju kontrabarikade, koje 5.aprila 1992. godine, prerastaju u masovne antiratne demonstracije građana Sarajeva. Revoltirani nasilničkim ponašanjem JNA i pristalica SDS-a, više hiljada građana Sarajeva, izlazi na ulice i spontanim demonstracijama, ruše većinu srpskih barikada, a zatim organizuju antiratni miting ispred zgrade Skupštine Bosne i Hercegovine.

Kada su vidjeli da vješto isceniranom političkom aktivnošću svojih članova i saradnika neće realizovati zamišljene ciljeve rušenja legalnih organa vlasti Bosne i Hercegovine, JNA prelazi na realizaciju dugo planiranih oružanih aktivnostu u cilj zauzimanja grada Sarajeva.

Otvoreni oružani napad na grad počeo je 5.aprila u popodnevnim satima, zauzimanjem Centra za obrazovanje policijskih kadrova MUP-a BiH na Vracama.

JNA je time počeo sinhronizovano preduzimanje više oružanih napada na grad, kao što je tenkovsko granatiranje Dobrinje, neselektivno granatiranje perifernih dijelova grada, više pokušaja pješadijskog prohoda u grad, otvaranje pješadojske vatre sa položaja na jevrejskom groblju po demonstrantima na Vrbanja mostu i ubistva studentice Suade Dilberović i Olge Sučić.

Artiljerijsko granatiranje perifernih dijelova grada je nastavljeno i tokom noći 5/6.aprila, da bi se isto pojačalo i prenijelo na urbane dijelove grada nakon priznanja Republike Bosne i Hercegovine od strane međunarodne zajednice, kao suverene i samostalne države, 6. aprila 1992. godine.

I pored velike premoći u tehnici i naoružanju jedinice JNA u nekoliko pokušaja presijecanja i zauzimanja grada tokom mjeseca aprila nisu uspjele realizovati niti jedan od planiranih ciljeva za osvajanje grada, zahvaljujući herojskoj odbrani i organizaciji građana Sarajeva.

Pokušaj zauzimanje Predsjedništva - Otmica Alije Izetbegovića

Drugog maja 1992. godine, nakon žestoke artiljerijske vatre po gradu, jedinice JNA sa tenkovima i oklopnim vozilima iz više pravaca kreću da zauzmu zgradu Predsjedništva Bosne i Hercegovine, sa ciljem osvajanja i okupiranje rada najvišeg državnog organa. Nakon žestokih uličnih borbi jedinice Teritorijalne Odbrane BiH uspijevaju zaustaviti napad agresora i nanijeti mu značajne gubitke.

Otmica Alije Izetbegovića

Nakon neuspjelog napada na zgradu Predsjedništva RBiH, pripadnici JNA istog dana, u popodnevnim satima, na sarajevskom aerodromu zarobljavaju predsjednika Predsjedništva RBiH, gospodina Aliju Izetbegovića, koji se vraćao sa pregovora iz Lisabona, i, zajedno sa pratnjom, odvode u kasarnu u Lukavici.

U međuvremenu KOS JNA u Sarajevo dovodi izdajnika Fikreta Abdića, koji je već bio pripremljen da preuzme ulogu predsjednika Predsjedništva RBiH, a zatim po već insceniranim planovima srbijanskog političkog vrha iz Beograda, formira novu vladu.

Neizvjesna i napeta situacija oko zarobljavanja gospodina Alije Izetbegovića, koja je uz neprekidno medijsko praćenje RTV Sarajeva trajala puna dva dana, okončana je 3. maja, posredstvom predstavnika UNPROFORA-a, generala UN-a Luisa Mekenzia (Lewis Mackenzie), razmjenom Izetbegovića i članova delegacije za tadašnjeg komandanta 2. vojne oblasti JNA general pukovnika Milutina Kukanjca i pripadnike komande 2. vojne oblasti JNA koji su bili stacionirani u komandi na Bistriku.

U sklopu ove razmjene general pukovnik Milutin Kukanjac je po dogovoru propušten do kasarne u Lukavici, dok je dio konvoja JNA zarobljen u Dobrovoljačkoj ulici. Tom prilikom je razoružano i zarobljeno oko sedamdeset pripadnika komande 2. vojne oblasti koji su kasnije razmijenjeni i oslobođeni, a zaplijenjen je znatan broj pješadijskog naoružanja i municije.

Dan D za Sarajevo i Bosnu

Umjesto dotadašnjih neuspjelih pokušaja pješadijskih prodora u cilju presijecanja i zauzimanja grada, jedinice JNA, preimenovane u VRS, otpočinju sa iznenadnim i žestokim granatiranjem urbanih dijelova grada, koje postaje preovlađujući i jedini način borbenih dejstava tokom cijelog vremena blokade i opsade grada Sarajeva.

Granatiranje urbanih dijelova grada, iz teških artiljerijskih oruđa sa distance, u cilju nanošenja što većih gubitaka civilnom stanovništvu postaje svakodnevna mora građana Sarajeva. Od bezbroj masakra koje je srpsko-crnogorski agresor počinio nad građanima Sarajeva treba posebno izdvojiti slijedeće: masakr počinjen dana 27. maja 1992. godine, u ulici Vase Miskina (današnja Ferhadija), kada je od minobacačke granate poginulo 26, a ranjeno 108 građana, čekajući u redu za hljeb; masakr počinjen 5. februara 1994. godine, na pijaci Markale, kada je od minobacačke granate poginulo 66, a teško ranjeno 197 građana; ponovni masakr na pijaci Markale dana 28. avgusta 1995. godine, kada je od minobacačke granate poginulo 38, a teško ranjeno 87 građana Sarajeva.

Plansko granatiranje, rušenje, paljenje i uništavanje kulturnohistorijskih, infrastrukturnih, vjerskih i drugih objekata od posebnog značaja za grad, agresor je vršio iz svih raspoloživih oruđa, tokom cijelog vremena opsade grada.

Agresor je tokom opsade grada razorio i uništio mnoge zaštićene kulturno-historijske objekte: 2. maja 1992. godine - minirao i zapalio zgradu Pošte na Obali, sagrađenu 1913. godine; 17. maja 1992. godine - granatiranjem je zapalio zgradu Orijentalnog instituta; 21. juna 1992. godine - granatiranjem je zapalio zgradu hotela Evropa, sagrađenu 1882. godine; 25. avgusta 1992. godine - granatiranjem je zapalio zgradu Narodne i univerzitetske bibilioteke BiH (poznata kao Vijećnica), sagrađenu 1896. godine...

Posebna karakteristika opsade grada Sarajeva je bilamasovna upotreba teškog artiljerijskog oruđa (haubica i minobacača svih vrsta i kalibara), masovna upotreba protivavionskog naoružanja po civilnim ciljevima, kao i masovna upotreba snajperskog naoružanja u cilju ubijanja nedužnog civilnog stanovništva. Dugotrajnim granatiranjam urbane jezgre grada, agresor je počinio niz teških zločina nad civilnim stanovništvom.

Pored neprekidne artiljerijske vatre, agresor je na razne načine vršio plansko gušenje grada i mučenje njegovih stanovnika, blokadom i onemogućavanjem dotoka gasa, vode i električne energije, kao i sprečavanje dotura potrebne količine humanitarne pomoći, hrane i neophodnih lijekova za život građana.

Samo stotinjak metara od slobodnog dijela grada Sarajeva, u naselju Grbavica, pune četiri godine se odvijao pakao za bošnjačko stanovništvo koje nije uspjelo preći na slobodnu teritoriju. Razne srbijanske paravojne formacije, uz pomoć domaćih četnika, vršili su masovna ubistva i zločine nad bošnjačkim stanovništvom.

U zlodjelima na Grbavici su učestvovali i pripadnici srbijanske paravojne formacije ”Beli orlovi”, pod komandom vojvode Slavka Aleksića, koji su držali borbenu liniju na Kovačićima kraj jevrejskog groblja, a u slobodno vrijeme su vršili teror, pljačku, silovanja i ubistva bošnjačkog stanovništva. Silovanje bošnjačkih žena je vršeno u Šoping-centru, prostorijama preduzeća ”Digitron-Buje” i privatnim stanovima na Vracama i Grbavici.

Iako je Rezolucijom broj 824 Vijeća sigurnosti UN-a, od 6. maja 1993. godine, grad Sarajevo proglašen sigurnom zonom UN-a, i kao takav trebao biti pošteđen oružanih napada i drugih neprijateljskih postupaka, opsada i blokada grada, praćena stalnim artiljerijskim granatiranjem i ubistvima nedužnih građana, nije prestajala sve do okončanja agresije na Bosnu i Hercegovinu.

I pored neprekidnog granatiranja i razaranja grada, kao i svih preduzetih borbenih operacija i aktivnosti na njegovom zauzimanju, agresorske jedinice, zahvaljujući hrabrom i organizovanom otporu njegovih branilaca, nisu uspjele zauzeti grad Sarajevo i time ostvariti jedan od glavnih ciljeva velikosrpske agresije na Bosnu i Hercegovinu.

Tokom tri i po godine opsade Sarajeva, granatama i snajperima sa okolnih brda, srpske snage pobile su više od 11.400 hiljada ljudi, među njima 1.601 dijete, a bilo je više od 47.500 lakše i teško ranjenih.