Masovna grobnica Lanište I
Author: Urednik
Published: 02.09.2023
Masovna grobnica Lanište I nalazila se na lokalitetu planinskog prevoja Lanište. Od Ključa je udaljena 13 km zapadno a oko 2 km od magistralnog puta Bihać–Jajce.
Masovna grobnica je bila prirodna jama dubine oko 25 metara. Karakteristika ove masovne grobnice je što se nalazila u neposrednoj blizini kasarne inžinjerijskog puka 2. krajiškog korpusa VRS. Prema raspoloživim informacijama pomenuta jedinica je učestvovala u prikrivanju posmrtnih ostataka ubijenih Bošnjaka iz Ključa.
Prikrivanje je vršeno na način da je grobnicajama potpuno zatrpana zemljom što je zahtijevalo angažovanje većeg broja kamiona i druge mehanizacije a čime je raspolagala pomenuta jedinica. Masovna grobnica Lanište I pronađena polovinom 1996. godine. Ekshumacija masovne grobnice počela je 4. oktobra 1996. godine a trajala je do 15. novembra 1996. godine. Ekshumacijom je rukovodio istražni sudija Botonjić Džemal. Ekshumaciju, obdukciju i identifikaciju vodio je tim u sastavu:
1. prof.dr. Hamza Žujo, vještak sudske medicine,
2. dr. Samira Mešić, specijalista sudske medicine-patolog
3. Hrnjić Saudin, medicinski tehničar-asistent
4. Dizdarević Ismet, medicinski tehničar-asistent
5. Amor Mašović, predsjednik Državne komisije za traženje nestalih osoba BiH
6. Kulovac Bajro, inspektor kriminalističke policije F MUP-a
7. Radaković Rade, inspektor K MUP-a Bihać,
8. Mujagić Vedad, kriminalistički tehničar K MUP-a Bihać
9. Skalić Meho, kriminalistički tehničar K MUP-a Bihać
Posmrtni ostaci žrtava pronađeni su u više slojeva. Prva tijela ubijenih pronađena su na dubini od 11,60 metara i radilo se o muškarcima iz Biljana (opština Ključ) koji su autobusima odvezeni prema logoru Manjača.
Pretpostavlja se da su vraćeni i ubijeni nad samom jamom o čemu svjedoče brojne čahure pronađene nad samom jamom, a koje pripadaju oružju kalibra kojim su žrtve ubijene. Posmrtni ostaci 118 žrtava koji su ubijeni u Biljanima (ispred zgrade osnovne škole) a potom prevezeni u jamu na Laništu, pronađeni su na većoj dubini što ukazuje na to da su ove žrtve prve dovezene i bačene u ovu masovnu grobnicu.
Ekshumacija i identifikacija je bila izuzetno teška i složena, jer se radilo o jami i najveći broj tijela je bio u fazi raspadanja.
Obdukcija i identifikacija posmrtnih ostataka rađena je u prostorijama fiskulturne sale Srednjoškolskog centra u Ključu. U masovnoj grobnici Lanište I pronađeni su posmrtni ostaci bebe Džaferagić Amile (koja je u trenutku ubijanja imala 4 mjeseca i 10 dana), njenog brata Almira (starosti 4 godine i 16 dana). Ubijeni su starci Omanović Abid (star 85 godina), Džaferagić Mehmed (star 78 godina).
U masovnoj grobnici pronađeni su posmrtni ostaci 4 ženske osobe a ostalo su muškarci. Prosjek godina starosti ubijenih je 43,5 godina. Od 188 ekshumiranih identifikovane su 183 osobe. Najveći broj identifikovanih izvršen je prepoznavanjem od strane porodica. Žrtve zločina srpskih paravojnih jedinica sahranjene su na šehidskom mezarju u Biljanima, na mjestu gdje je većina žrtava i ubijena, kod osnovne škole u Biljanima.
Izvor: Knjiga "Genocid u Ključu" autora Muje Begića